رقابت همیشه عمل مذمومی نیست؛ گاهی می­تواند انگیزه و عامل پیشرفت در حوزه تفکّر و تمدن باشد. آن چیزی که همواره از رقابت چهره نامطلوب در ذهن­ها ترسیم می­کند مجادلاتی است که رابطه­ها را عرصه جولان منازعات می­کند. محلّ حضور رقابت اغلب در فعّالیت­های دنیایی است که اهل تصوّف بر اساس جهان­بینی اعتقادی خود رغبت چندانی به آن ندارند. امّا واقعیت این است که در بسیاری از دوره­ها نه تنها حامیان و هواداران مشایخ بلکه گاه خود مشایخ بزرگ نیز در حوزه فکر و ذکر و استغراق در حالات و مقامات عرفانی با یکدیگر به مجادله و رقابت می­پرداختند. گاهی اساس این رقابت­ها به اختلاف دیدگاه­ها در پاره­ای از آداب و اندیشه­ها باز می­گشت و گاهی نیز ریشه این رقابت­ها در اختلافات دیرینه محیط­های اقلیمی و خود ـ برترشماری­های مردمان آن نهفته بود. کثرت این اختلاف­ها در نخستین سده­های پیدایش تصوّف، به شکل­گیری چند کانون رقابت انجامید و فرجام آن­ها در دوره­های بعد، فرقه­ها و سلسله­های اسم و رسم­دار صوفیّه را به تاریخ تصوّف وارد کرد.