منظور از ادب در عرفان و تصوّف، حفظ حدود و حریم بندگی و عدم تجاوز از آن می‌باشد. انسانی که قصد دارد راه معنوی رسیدن به خدا را بپیماید، براساس توصیه و تأکید بزرگان تصوّف و عرفان، آداب و رسومی را باید رعایت کند که از لوازم ضرور این راه است.

صوفیان با توجّه به آیه‌ی شریفه‌ی « الحافظون لحدود الله» و حدیث نبوی «ادّبنی ربّی فأحسن تأدیبی» ریشه‌ی آداب سلوک را قرآن و سیره‌ی پیامبر اکرم (ص) می‌دانند. بنابراین، ضمن تعریف و تقسیم بندی، به رعایت آن هم تأکید داشته و خود نیز به آن عمل می‌نمودند. در تذکره‌ها و متون عرفانی گفتارها و رفتارهایی را می‌توان مشاهده کرد که نشان دهنده‌ی عمق توجّه مشایخ به رعایت ادب در مسیر سلوک است. عمده‌ی مطلب به جای مانده در مورد ادب صوفیانه شامل تعریف‌ها و تقسیم بندی‌های مختلف آن می‌باشد. هجویری در کشف المحجوب، خواجه عبدالله انصاری در منازل السّائرین و صدمیدان و ابن عربی در فتوحات مکیّه از جمله‌ی عارفانی هستند که در ارائه‌ی تقسیم بندی برای آداب سلوک پیشگام بوده‌اند. امّا در این میان ابن‌عربی در ارائه‌ی نظر خویش به جوانب و نکات ظریف بیشتری توجّه نموده است و ادب را به دو دسته‌ی متمایز حال و مقام تقسیم کرده و سپس ادب مقام را به چهار دسته‌ی ادب شریعت، ادب خدمت، ادب حق و ادب حقیقت تقسیم نموده و همچنین برای ادب حال نیز تقسیماتی مانند ادب شریعت، ادب در مکان، ادب در زمان، ادب وضعی، ادب احوال، ادب اعداد، ادب خدمت، ادب حق و ادب حقیقت ذکر کرده است.

در این مقاله، ابتدا معانی متفاوت ادب بررسی شده و سپس به شرح ادب عارفانه یا صوفیانه پرداخته می‌شود.