در این پژوهش تلاش شده است تا ضمن تفکیک نظرات گوناگون پیرامون معنای لغوی و اصطلاحی مدخل «استبطان»، به جایگاه علمی و اصطلاحی معنای آن در زمینهٔ ادبیات عرفانی و قرآنی پرداخته شود. در این جستار نشان داده شده است که معنای مفهومی و اصطلاحی «استبطان» در حقیقت به معنای «دیدن ماهیت ذات اشیاء» و یا مسئله­ٔ «بینندگی و دیدن ماهیت الأشیاء» است و از جایگاه­ ارزنده­ای در ادبیات عرفانی برخوردار است؛ به ویژه آنکه برخی از فیلسوفان غرب درباره آن به ابهام افتاده، و به طور کلی با بیان نظراتشان، منکر شناخت و ماهیت ذات اشیاء جهان پیرامون خود شده­اند؛ بنابراین سه محور اساسی این پژوهش، عبارت‌اند از:

1. بررسی معنای لغوی و اصطلاحی مدخل «استبطان» و تفکیک نظرات پیرامون آن.
2.  جایگاه کاربردی معنای مفهومی و اصطلاحی واژه­ی «استبطان» در میان برخی از شواهد ادبی و عرفانی و قرآنی.
3. تحلیل و بررسی معنای اصطلاحی مدخل «استبطان» از منظر ادبیات عرفان اسلامی.