مرگ بزرگترین رویداد زندگی هر انسان است و از دغدغه­های اصلی و از معمّاهای ذهنی و روحی انسان­ها به شمار می­رود. در نظر عارفان و صوفیان، مرگ این تحوّل اجتناب ناپذیر، به دو گونه می باشد و هر یک اهمیّت خویش را داراست: یکی مرگ اجباری و دیگری مرگ اختیاری. در نوع نخست، ایشان مرگ را نه تنها آغاز یک زندگی نو و جدید دانسته؛ بلکه آن را فرجام رنج­ها و مصیبت‌های این جهانی و رسیدن به جهان آرمانی می‌دانند. در گونه­ی دوم مقصود عرفا و اصحاب سیر و سلوک از مرگ اختیاری، مخالفت با نفس امّاره و مطیع ساختن و مهار کردن آن است که اساسی ترین وظیفه سالک به شمار می‌رود. در نظر ایشان، گسستن زنجیر تعلّقات و میراندن هواهای نفسانی و رهایی از چنبره‌ی لذّات و شهوات و رستن از منیّت­ها و خودخواهی­ها، به موت ارادی یا مرگ اختیاری تعبیر شده است.

 در میان عارفان، مــولانا در باب مرگ (اجباری و اختیاری) نظر ژرفتری دارد و به ظرافت و زیبایی از آن سخن گفته است؛ بنابراین ما در این مقاله برآنیم که تا معنا و ابعاد این موضوع را با تکیه بر آثار وی، مورد بررسی قرار دهیم.