بی‌هیچ شکی، حوزه‌ی عرفان و تصوّف، مهمترین حوزه در ادبیّات کلاسیک ایران است، که در آن یک حرکت درونی و باطنی به سمت جایگاه و مبدا اصلی که همان قرب الهی است، انجام ‌می‌گیرد. در مسیر حرکت، سالک با مشکلات و سختی‌های زیادی روبرو ‌می‌شود، که گاهی او را از هدف اصلی دور ‌می‌سازد. مشایخ صوفیّه مریدان خود را به «ذکر» مدام سفارش می‌کردند تا مرید به این وسیله خود را از حجاب نسیان و غفلت نجات دهد و با کمک پیر به سرمنزل مقصود برسد. ذکر گفتن همراه با آداب و رسوم خاصی بوده که سالک پس از رعایت آن‌ها زیر نظر شیخ به تلقین ذکر می‌پرداخته است.

در این مقاله ضمن معرفی اجمالی عرفان و تصوّف اسلامی، به بیان جایگاه ذکر، آداب و رسوم آن، مراتب ذکر، مهم‌ترین ذکرها و... در ادبیّات صوفیّه می‌پردازیم و نظرات برخی از بزرگان و مشایخ صوفیّه را درباره‌ی ذکر نقل خواهیم کرد.