در عرفان عملی، سالک برای طی مسیر سلوک، نیازمند رعایت آدابی است. با توجه به اینکه به لحاظ دینی، عقلی و تجربی رعایت آداب سلوک مورد تأیید می­باشد، پیروی از آداب برای دستیابی به مقصد ضروری است. ذکر از جمله آدابی است که هم در قرآن و سنت و سیره رسول اکرم (ص) و هم در کتاب­های عرفانی به آن سفارش شده است. در این مقاله ضمن معرفی اجمالی اهمیت آداب سلوک در عرفان عملی، تلاش شده با استفاده از متن کتاب­های عرفانی، تعریف، تقسیم بندی، شرایط و آداب ذکر به ترتیب زمانی، از گفته­ها و رفتارهای ثبت شده از عارفان و مشایخ صوفیّه مطرح شود و سپس یک تاریخ تحلیلی از قرن اول هجری تا قرن هفتم از آن ارائه گردد.