حضور رمز در افسانه­ها، رؤیاها و مکاشفه­ها از پیوند قدیمی رمز با تجربه­های روحانی انسان خبر می­دهد. کلام عارفان نیز جایگاهی برای تجلّی رمز شده است. در این میان، عطّار بسیاری از تجربه­های خود را در زمینه­ وقایع روحانی به صورت رمز نشان داده و از این طریق مسائل عرفانی را به شکل محسوس برای مخاطبان خود گفته است. مصیبت­نامه شرح سفر روح انسانی و سرگشتگی کائنات در معرفت­شناسی است. در این مقاله که به روش توصیفی تحلیلی انجام گرفته است، رمزهای مصیبت­نامه تحلیل می­شود و در آن مسیر سلوک در عالم مثال و هم­چنین موانعی که بر سر راه سالک برای رسیدن به حقیقت وجود دارد، بررسی می­شود. برایند مقاله آن است که عطّار در نهایت دیدار با خویشتنِ خویش (نفس مطمئنّه) را برای رسیدن به حقیقت نشان می‌دهد. تفکّر اصلی در مصیبت‌نامه، جست‌وجوی خدا و اصل عالم و یافتن آن پس از طی موانع، در وجود خودِ انسان است؛ امّا این اصل و حقیقت عالم همان نور ازلی خداوند و نور محمّدی است.