در سدههای نخستین مسیحیّت، آیینی گنوسی (عرفانی) پا میگیرد که در طول قرون متمادی در سراسر چهان پراکنده میشود. این آیین جهانی، در ایران باستان، مانی را و در دورۀ اسلامی، بنابر نظر بسیاری از پژوهشگران، اسماعیلیان را تحت تأثیر خود قرار میدهد. پژوهشِ پیش رو، دو شاعر در ادبیات فارسی و عرب؛ یعنی ناصرخسرو اسماعیلی و ابوالعلاء معرّی را با معیار قرار دادنِ اندیشههای گنوسیشان سنجیده است. در اینکه ناصرخسرو اسماعیلی است، تردیدی نیست؛ امّا دربارۀ تأثیر ابوالعلاء از گنوس اسماعیلی باید گفت مطابق با معجمالادبا، او با یکی از داعیانِ اسماعیلی مکاتبه داشته است. همچنین باید دانست که در نزدیکی ابوالعلاء، برخی گروههای اسماعیلی میزیستند که احتمالاً بر او تأثیر گذار بودهاند. در این فرصت، برای اثبات متأثّر شدنِ این دو شاعر ـ که در یک عصر زیستهاند- از گنوسِ (عرفان) اسماعیلی، بـرخی از همانندیهای آنـان، ماننـد مشهور بـودنشان بـه زنـدیقی و بطنگراییشان (تأویل صوفیان)، اعتقاد بـه حلول و تناسخ/ تقمّص (تناسخ)، بزرگداشتِ خرد (خرد لدنّی صوفیّه)، بدبینی بـه دنیا، بـررسی میشود.
بازنشر اطلاعات | |
![]() |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |